DEVREK BASTON KÜLTÜR SANAT TARİHİ
Bölgede “Halk Sanat Kültürü” olan ağaç işçiliği:
Kara yolunu deniz yoluna bağlayan ticaret yollarının kavşak noktasında olan Devrek, askeri, siyasi ve ekonomik önemi nedeniyle tarih içinde her zaman değişik devletlerin istilasına uğramıştır. Her istilada yeni bir kültürle tanışan bölge köylüsü, her zaman kendi yaşamına yetecek miktardan çok daha fazlasını beyleri- yöneticileri için üretmek zorunda kalmıştır.
Bölgede orman- bitki zenginliği:
Bölge ormanlarında tespit edilen, fotoğraflarla belgelenen ve bu fotoğrafları birçok kez Zonguldak içinde ve dışında değişik yerlerde sergilenen yenilebilir ağaç ve çalı türü yabani meyve çeşitliliği 25’ ten fazladır. Ereğli- Cide arasında yapılan araştırmalarda, bir yabanıl meyvenin aynı yöre insanı tarafından çok değişik adlandırılması yörenin kültür zenginliğinin bir başka yönüdür. Diğer ağaç çeşitleri ile bu sayı 50’ ye ulaşır. Bölge kırsalında fotoğraf ve kurutulmuş örnekleriyle belgelenen çiçek açan 350 otsu bitki türü vardır.
Ağaç işleri- Marangozluk- Kullanım araçları:
Bölgenin orman yönünden çok zengin olması nedeniyle halkın çoğunluğu gönüllü veya zorunlu olarak orman işçiliğine başlamış ve bu çalışmalarda bir çok hünerli ustalar ortaya çıkmıştır. Hatta ağaç işlerinde hünerli olan bölge insanlarından( Amasra, Bolu, Bartın) birçoğu 1650 li yıllar da ve daha sonrası bölgeyi yönetenler tarafından toplanarak Gemi yapımı vb. ağaç işlerinde çalıştırılmak üzere Amasra ve Bartın iskelelerinden gemilere doldurularak Kırım/Kefe’ ye gönderilmiştir (1). Yine 1800 başları ve sonrası yıllarda tersane ihtiyacı için gemi yapımında vb. kullanılmak üzere lazım olan kerestenin ormandan temini için; Bartın, Devrek, Zonguldak vb. bölge köylüsü ormanda çalıştırılmak üzere mükellefiyete/yükümlülüğe tabi tutulmuştur. Bu yükümlülükle beraber ağaç işlerinde usta/hünerli olanlar Saray emrinde çalıştırılmak üzere İstanbul’ a gönderiliyordu (2).
Sahil kesimindeki halk genellikle deniz araçları ve bunlarda kullanılan; yeke, dümen, kürek vb. üretirken daha iç kesimdekiler genellikle; konut ve konutlarda kullanılan, kap kaçak ve mobilya türü üretime yönelmişdir. bu üretimlere tarım ve dokuma araç gereçleri de dahildir. Ağaç oyma ve süsleme sanatı da bölgede çok gelişmiştir. Konutlarda; kapı, pencere, tavan, dolap, odaların tavanına konan süsleme (Göbelez- Çarkıfelek) vb. Havan, rahle, takunya, vb. günlük kullanılan bu araç gereçlere ince ağaç işçiliği yanı sıra kabartma veya oyma olarak çok değişik desenler yapılmaktadır.
Ağaç işçiliği olarak da bilinen ve birçok ülkede de elde yontularak yapılan; tahta oyuncaklar, hamur tekneleri (Gavata), tahta kap kaçak, kaşık, beşik, sübek, yayık, kiriş, konsol, elek, kasnak, dokuma tezgahları, çıkrık, iğ, öreke, döven, kağnı, saban, tırmık, yaba, semer, pipo, yazma kalıpları, telli çalgılar, nefesli çalgılar, vurmalı çalgılar, çoban değnekleri, baston vb. Bunların tüm dünyada elde yontularak-oyularak işlenenleri birer halk sanat kültürüdür. Bu halk sanat kültürünün en önemli özelliklerinden birisi de bu araç-gereçlerin üzerine işlenmiş olan figürler,semboller, motiflerdir.
Bazıları günümüze kadar gelebilmiş olan Bu motiflerde kullanılan ve her birinin özel bir anlamı olan sembollerle, tarih içinde yaşanan istilalar-göçler gibi nedenlerle toplumlararası büyük bir kültür alışverişinin yaşandığını da görmekteyiz. Zonguldak bölgesinin demografik yapısının çok çeşitliliği aynı zamanda bölgenin kültürel zenginliğini oluşturan en önemli etkenlerden biridir.
Ağaç tekne yapımına günümüzde Cide, Kurcaşile, Amasra, Bartın vb. yerlerde devam edilmektedir. Bunların devamı olarak Amasra’ da genellikle hediyelik eşya yapımı devam etmektedir ve bunlar meşakatli ve sabır isteyen el becerileridir.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder